Słownik techniczny

Terminy i definicje

 

Płytka ceramiczna - cienkie płyty otrzymywane z glin, krzemionki, topników, barwników i innych surowców mineralnych, stosowane jako wykładziny podłóg, ścian lub elewacji. Przygotowywane przez rozdrabnianie, kontrolę rozdrobnienia, mieszanie, nawilżanie itp. Formowane przez prasowanie, ciągnienie lub inną metodą zazwyczaj w temperaturze otoczenia. Następnie suszone i wypalane w wysokiej temperaturze.

Czerep - spodnia część płytki ceramicznej ( dotyczy glazury i terakoty).

 

Biskwit - półprodukt do produkcji płytek ceramicznych metodą podwójnego wypału. Biskwitem nazywamy wyprasowaną z suchej masy ceramicznej, wysuszoną i wstępnie wypaloną, nieposzkliwioną płytkę ceramiczną. Aby biskwit stal się pełnowartościowym produktem należy go jeszcze pokryć szkliwem i powtórnie wypalić w piecach ceramicznych. Dawniej stosowany do produkcji płytek ceramicznych zarówno ściennych jak i podłogowych, obecnie zredukowany jedynie jako półprodukt do produkcji płytek ściennych

 

Szkliwo – cienka warstwa szkła na powierzchni wyrobu

Powierzchnia polerowana – powierzchnia płytki ceramicznej szkliwionej lub nieszkliwionej dla której uzyskano efekt połysku przez mechaniczne polerowanie powierzchni płytki po jej wypaleniu.

Płytka prasowana na sucho – płytka prasowana na prasach z granulatu o małej wilgotności wodnej. Do oznaczania płytek ceramicznych prasowanych na sucho stosuje się w klasyfikacji literę B.

Płytka ceramiczna ciągniona – płytka uformowana z masy plastycznej w ciągarce; otrzymane pasmo jest cięte na płytki o określonym wymiarze. Tą metodę oznacza się w klasyfikacji literą A i tak produkowane są naturalne płytki klinkierowe.

Monoporosa - płytki ceramicznej wykonane w technologii jednokrotnego wypału. Glazura charakteryzuje się małą odpornością mechaniczną w związku z tym nadaje się wyłącznie do stosowania na ścianach. Ze względu na dużą nasiąkliwość czerepu nie nadaje się do układania na zewnątrz w miejscach narażonych na zawilgocenie i ujemne temperatury.

 

Bicottura - płytka wykonywana w procesie podwójnego wypalania charakteryzująca się większą twardością od płytek z pojedynczego wypału.

 

Monocottura (terakota) – płytki szkliwione wypalane jednokrotnie o czerepie kolorowym (monocottura rossa lub pasta roja) lub rzadziej jasnym o czerepie porowatym lub spieczonym.

 

Klinkier – płytki nieszkliwione lub szkliwione jednokrotnie wypalane, o czerepie różnokolorowym (od beżu po brąz), zazwyczaj spieczonym. Klinkier produkowany jest metodą ciągnioną.

 

Płytka ceramiczna porcelanowa – płytka ceramiczna szkliwiona lub nieszkliwiona, o czerepie jasnym lub barwionym odpowiednimi pigmentami, o zabarwieniu jednolitym lub o wzorze granulowanych (np. gres techniczny typu sól i pieprz”). To płytka o bardzo dużej wytrzymałości mechanicznej, całkowicie spieczona, o nasiąkliwości wodnej E≤0.5%.

Gres półpolerowany lub lappato - gres porcelanowy strukturalny (nierówny i z tzw. "wżerami"), może być barwiony w masie lub szkliwiony i pokryty granulatami z powierzchnią szlifowaną do uzyskania połysku w taki sposób aby wierzchołki nierównej powierzchni płytki były wypolerowane, a wgłębienia miały powierzchnię matową. Nadają się na powierzchnie o małym natężeniu ruchu i na ściany.

 

Gres satynowany - gres porcelanowy barwiony w masie z powierzchnią szlifowaną na całej płytce do uzyskania półmatu. Charakteryzuje się małym współczynnikiem antypoślizgowości , małą twardością 3-4 w skali Mohsa (rysuje się ) oraz podatnością  na zabrudzenia. Nie nadaje się na hole wejściowe oraz pomieszczenia o dużym natężeniu ruchu i pomieszczenia podatne na zabrudzenia.

 

Gres smaltowany - gres porcelanowy w wykonaną powierzchną szkliwioną w końcowym procesie szkliwienia wypalonej wcześnie płytki gresowej. Charakteryzuje się dużą twardością , odpornością na zabrudzenia i ścieranie. Stosunkowo mało odporny na uderzenia (odpryski szkliwa odsłaniają czerep płytki), wykonany z materiału różniącego się kolorem i strukturą od warstwy szkliwionej. Bardzo dobry materiał na pomieszczenia o średnim natężeniu ruchem. Są również produkowane płytki szkliwione o zwiększonej antypoślizgowości oraz do zastosowania w pomieszczeniach o dużym natężeniu ruchu.

 

Wymiar nominalny (N) – wymiar stosowany do opisania płytki ceramicznej

Wymiar roboczy (W) – wymiar płytki ustalony dla produkcji, z którym wymiary rzeczywiste powinny być zgodne w granicach dopuszczalnych odchyłek.

Płytki rektyfikowane to płytki, które mają mechanicznie frezowane krawędzie, dzięki czemu możemy uzyskać płytki o ściśle określonym wymiarze. Obróbce takiej można poddać zarówno płytki ścienne, jak i płytki podłogowe. Dokładność wykonania takich płytek wynosi ± 0,2mm. Płytki gresowe barwione w masie w procesie rektyfikacji zwykle dodatkowo fazuje się, czyli zaokrągla bardzo delikatnie brzegi. Natomiast gresy szkliwione rektyfikowane są docięte bez fazki. Pojęcie rektyfikacji jest często mylnie używane zamiennie z pojęciem kalibracji. Płytki kalibrowane mogą być sortowane na pewne wymiary tzw. kalibry lub grupy wymiarowe. Płytki rektyfikowane są zawsze mechaniczne obrabiane i cechują się większą dokładnością wymiarową niż płytki kalibrowe.

Uwaga! Wszystkie płytki, których powierzchnia licowa została poddana obróbce, tj. płytki polerowane, lappatowane, są płytkami rektyfikowanymi.

Kalibrowanie (kaliber) lub sortowanie płytek na grupy wymiarowe - rozdzielenie produkowanych płytek ceramicznych na określone grupy wymiarowe, tak aby w danej grupie płytki różniły się jak najmniej wymiarowo nazywamy kalibrowaniem. Ilość grup wymiarowych (kalibrów) określa producent i jest różna dla różnych formatów płytek.

 

Kaliber - jest to wartość mówiąca o rzeczywistym rozmiarze płytki. Kaliber może być wyrażony liczbą ( 1,2,3..), albo literą ( A,B,C...) . Każda fabryka ma swój indywidualny system oznaczania który zawsze jest nadrukowany na opakowaniach jednostkowych z płytkami.

Uwaga ! nie należy kupować płytek z fabryk które nie posiadają kalibracji, ponieważ rozmiary płytek mogą się różnić przy płytkach 300x300 nawet do 5 mm.

 

Odcień/ton - to różnica w intensywności barwy poszczególnych nadruków wzoru na płycie, dające zmianę wybarwienia całego wzoru płytki w stosunku do przyjętego wzorca, a w przypadku płytki typu gres, różnica w intensywności lub ilości kolorowej bazy we wzorze , dająca zmianę wybarwienia całej powierzchni płytki w stosunku do wzorca. Na opakowaniu jednostkowym płytek jest opisanym odcień/ton płytek, ale każdy z producentów stosuje swój własny system opisania odcienia.

 

Dylatacja - przerwa pomiędzy płytkami (konstrukcją) w celu kompensacji naprężeń w podłożu, wyróżniamy:

• dylatacje konstrukcyjne biegnące przez cały przekrój pionowy konstrukcji lub płyty stropowej stosowane w celu kompensacji przemieszczeń konstrukcji obiektu,

• dylatacje powierzchniowe o głębokości równej grubości płytki ceramicznej stosowane w celu kompensacji naprężeń w podłożu oraz kompensacji naprężeń termicznych co jest ważne szczególnie na tarasach, balkonach, dachach ceramicznych, etc.

 

Fazowanie - proces szlifowania krawędzi płytki najczęściej pod kątem 45% i głębokości 05-1mm, stosowany w celu wyrównania krawędzi po cięciu płytki.

 

Fuga - wypełnienie pomiędzy płytkami mające na celu kompensację wymiarów oraz naprężeń konstrukcyjnych i termicznych.

 

Fuga cementowa - spoina wykonana na bazie cementu z dodatkami koloryzującymi oraz poprawiającymi przyczepność oraz elastyczność.

 

 

Przepisy

 

Czym są i do czego służą normy

Normy są przepisami technicznymi, które:

• klasyfikują produkty/płytki,

• określają cechy, które muszą one posiadać w związku z ich zastosowaniem,

• definiują metody pomiaru każdej z tych cech,

• ustalają dla każdej klasy produktów wymagania odbioru unikalne dla każdej z cech.

Obowiązujące normy dotyczące płytek ceramicznych EN 14411:2012 używają specjalnej klasyfikacji i nazewnictwa, są powszechnie używane prze producentów w Europie i na całym świecie.

Podstawą klasyfikacji płytek wg w/w normy jest metoda formowania oraz nasiąkliwość wodna E.

 

Metoda formowania	Nasiąkliwość wodna (E)
	Grupa I E≤3%	Grupa IIa 3%E≤6%	Grupa IIb 6%<E≤10%	Grupa III E>10%
A   Płytki ciągnione	Grupa A I a E ≤ 0,5% Załącznik L   Grupa A I b 0,5%<E≤3% Załącznik A	Grupa A II a-1 Załącznik B     Grupa A II a-2 Załącznik C	A II b-1 Załącznik D     A II b-2 Załącznik E	A III Załącznik F
B   Płytki prasowane na sucho	Grupa B I a E ≤ 0,5% Załącznik G   Grupa B I b 0,5%<E≤3% Załącznik H	Grupa B II a Załącznik I	Grupa B II b Załącznik J	Grupa B III b Załącznik K

 

 

 

 

 

Certyfikat

Najwyższej rangi dokumentem potwierdzającym zgodność wyrobów z obowiązującymi normami jest Certyfikat Zgodności poświadczony przez laboratorium posiadające akredytację. W Polsce akredytację posiada Zakład Certyfikacji ICiMB (INSTYTUT CERAMIKI I MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH).

Atest - dokument potwierdzający jakość produktu lub zgodność jego wykonania z obowiązującymi normami, wystawiany przez instytucję upoważnioną do oceny jakości towarów. Atestacją materiałów i wyrobów pod względem higienicznych zajmuje się Państwowy Zakład Higieny.

Zasady wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu na rynku wewnętrznym reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011r ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych.

Wprowadzenie do obrotu wyrobu budowlanego objętego normą zharmonizowaną powinna towarzyszyć deklaracja właściwości użytkowych w odniesieniu do zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego zgodnie z odpowiednimi zharmonizowanymi specyfikacjami technicznymi.

 

Deklaracja właściwości użytkowych jest jedynym wymaganym prawnie dokumentem wymaganym przy wprowadzeniu wyrobu budowlanego na rynek UE.

 

Umieszczenie oznakowania CE na wyrobie budowlanym wskazuje, że producent bierze na siebie odpowiedzialność za zgodność tego wyrobu zdeklarowanymi właściwościami użytkowymi.

Oznakowanie CE powinno się umieszczać na wszystkich wyrobach budowlanych, dla których producent sporządził deklarację właściwości użytkowych zgodnie z rozporządzeniem.

Oznakowanie CE powinno być jedynym oznakowaniem potwierdzającym zgodność wyrobu budowlanego z deklarowanymi właściwościami użytkowymi i z mającymi zastosowanie wymaganiami związanymi z prawodawstwem harmonizacyjnym Unii.

 

 

Właściwości związane z bezpieczeństwem

 

Antypoślizgowość :

Główną właściwością związaną z bezpieczeństwem jest odporność na poślizg, bardzo istotna w przypadku płytek stosowanych na zewnątrz budynków, powierzchni publicznych i przemysłowych. Jest to parametr określający pod jakim kątem należy ustawić platformę pomiarową aby człowiek zaczął się po niej zsuwać.

Wyróżnia się dwa rodzaje parametrów:

-norma DIN 51130 dla człowieka w butach o ściśle określonych parametrach:

 

Grupa klasyfikacyjna skuteczności antypoślizgowej	Kąt akceptowalny
R 9	> 6° - 10°
R 10	> 10° - 19°
R 11	> 19° - 27°
R12	> 27° - 35°
R13	> 35°

- norma DIN 51097 dla pomieszczeń mokrych (np. obrzeża basenów) w których chodzi się boso, określa się klasy: A=>12^o, B=>18^o,  C=>24^o

 

UWAGA! Większość płytek o błyszczącym szkliwie nie mieści się w powyższej klasyfikacji i nie posiada żadnych właściwości antypoślizgowych.

 

Uwalnianie substancji niebezpiecznych – określa się uwalnianie substancji niebezpiecznych kadmu i ołowiu, które mogą występować w składzie szkliw stosowanych na powierzchni wyrobów. Badanie szczególnie ważna dla płytek mogących mieć kontakt z żywnością, np. blaty kuchenne.

 

Reakcja na ogień – płytki jako materiał, który jest wypalany w bardzom wysokich temperaturach są z założenia materiałem odpornym na działanie ognia – Klasa A1 (płytki ścienne) lub Klasa A1_fl (płytki podłogowe).

 

 

Właściwości fizyczne

 

Nasiąkliwość wodna – procentowa (udział masowy) zawartość wody zaabsorbowanej przez płytkę ceramiczną, oznacza się literą E.

 

Siła łamiąca – siła uzyskana przez pomnożenie obciążenia łamiącego przez iloraz odległości pomiędzy podporami i szerokości badanej płytki, wyrażona w N.

 

Wytrzymałość na zginanie – wielkość uzyskana z podzielenia siły łamiącej przez najmniejszą grubość płytki wzdłuż krawędzi złamania, wyrażona w N/mm^2.

 

Obciążenie łamiące – siła potrzebna do złamania próbki (w N), odczytana na manometrze.

 

Oznaczenie odporności na ścieranie - pod wpływem ruchu obrotowego obciążenie ścierającego i ocena zmiany tej powierzchni przez wizualne porównanie płytek badanych poddanych ścieraniu oraz płytek nie poddanych ścieraniu. Określa się klasy ścieralności od 1 do 5 (PEI). Uwaga! Klasy ścieralności określa się wyłącznie dla płytek szkliwionych:

• PEI 1- ściany , podłogi bardzo mało obciążone ruchem

• PEI 2- podłogi mało obciążone łazienki , pomieszczenia rzadko używane

• PEI 3- podłogi w domach do pomieszczeń o średnim obciążeniu

• PEI 4 -podłogi w domach oraz do pomieszczeń o małym i średnim obciążeniu ruchem w obiektach użyteczności publicznej.

• PEI 5- Podłogi w obiektach o dużym obciążeniu ruchem.

 

Współczynnik liniowej rozszerzalności cieplnej – określany w zakresach temperatur od temp. otoczenia do 100⁰C – każda płytka podłogowa, która może być zastosowana na posadzce z ogrzewaniem podłogowym.

 

Pęknięcia włoskowate - to pęknięcia w postaci włoskowatych linii na szkliwionej powierzchni płytek.

Badanie dotyczy wszystkich szkliwionych płytek ceramicznych, z wyłączeniem płytek, w których pęknięcia są efektem dekoracyjnym.

 

Mrozoodporność - badanie to jest obowiązujące tylko dla wyrobów, które maja zastosowanie w warunkach ujemnych temperatur.

Po nasączeniu wodą płytki poddawane są minimum 100 cyklom zamrażania i rozmrażania, w temperaturze pomiędzy + 5^oC a – 5^oC. Następnie bada się szkliwo lub powierzchnię licową i krawędzie płytek okiem nieuzbrojonym z odległości 25 – 30cm przy oświetleniu około 300lx.

Właściwości chemiczne

 

Odporność na plamienie - badanie to jest obowiązkowe dla płytek szkliwionych. Polega na działaniu w określonym czasie roztworem testującym na powierzchnię licową płytek ceramicznych, następnie poddanie jej czyszczeniu i ocenie widocznych nieodwracalnych zmian w wyglądzie.

Dla płytek nieszkliwionych, które mogą być narażone na plamienie, zalecana jest konsultacja z producentem.

Metoda ta nie dotyczy czasowych zmian barwy, które mogą występować w pewnych typach płytek szkliwionych na skutek pochłaniania wody przez czerep pod szkliwem.

Roztwory testujące:

• Plamy zostawiające ślady: zielony oraz czerwony środek plamiący,

• Plamy o utleniającym działaniu chemicznym: jod,

• Plamy tworzące „film”: olej z oliwek.

Płytki po badaniu należy klasyfikować na 5 klas.

Klasie 5 odpowiadają płytki, z powierzchni których najłatwiej jest usunąć widoczne zabarwienie.

Klasie 1 odpowiadają płytki w których powierzchnia licowa została nieodwracalnie uszkodzona i usunięcie widocznego zabrudzenia jest niemożliwe.

 

Oznaczanie odporności chemicznej - stosuje się dla wszystkich płytek ceramicznych (badanie wg PN ISO 10545-13). Płytki poddawane są działaniu następujących roztworów testujących:

1. Środki domowego użytku:

Chlorek amonu, roztwór 100g/l

2. Sole do basenów kąpielowych:

Podchloryn sodowy, roztwór 20g/l, przygotowany z technicznie czystego podchlorynu

sodowego o zawartości około 13% aktywnego chloru.

3. Kwasy i zasady:

Słabe stężenia - L:

a)    kwas solny, roztwór 3%, przygotowany ze stężonego kwasu solnego (p=1,19 g/ml),

b)    kwas cytrynowy, roztwór 30g/l,

c)    wodorotlenek potasowy, roztwór 30g/l.

Mocne stężenia – H (dotyczy wyłącznie gresów nieszkliwionych):

a)    kwas solny, roztwór 18%, przygotowany ze stężonego kwasu solnego (p=1,19g/ml),

b)    kwas mlekowy, roztwór 5%,

c)    wodorotlenek potasowy, roztwór 100g/l.

Wymieniona wyżej norma nie przewiduje innych roztworów testujących, dlatego też nie

poddajemy płytek działaniu innych roztworów chemicznych.