Vademecum

VADEMECUM

Czy są płytki ceramiczne?

Wg definicji płytki ceramiczne to cienkie płyty otrzymywane z glin, krzemionki, topników, barwników i innych surowców mineralnych, stosowane jako wykładziny podłóg, ścian lub elewacji. Przygotowywane przez rozdrabnianie, kontrolę rozdrobnienia, mieszanie, nawilżanie itp. Formowane przez prasowanie, ciągnienie lub inną metodą zazwyczaj w temperaturze otoczenia. Następnie suszone i wypalane w wysokiej temperaturze. W zależności od rodzaju płytki temperatury wypalania wynoszą około 1100°C dla płytek ściennych i ponad 1200°C dla płytek gresowych.

Właściwości płytek (ogólne)

Tak jak pozostałe materiały ceramiczne płytki ceramiczne są twarde i wytrzymałe mechanicznie, za racji wypalania w wysokich temperaturach – niepalne i ogniotrwałe, higieniczne i łatwe do utrzymania w czystości. Cienka warstwa szkliwa (szkła) znajdująca się na powierzchni wyrobu tworzy zwartą, nieprzepuszczalną warstwę dla wszelkich płynów i zabrudzeń. Płytki ceramiczne są też materiałem sztywnym, nie odkształcają się i nie uginają, ale jak i inne materiały ceramiczne są kruche i mają niską odporność na uderzenia.

Jakie pełnią funkcje?

Płytki ceramiczne to powszechnie stosowany materiał wykończeniowy stosowany do wykładania ścian, posadzek, elewacji budynków i mogą być stosowane wewnątrz jak i na zewnątrz budynków (w przypadku płytek mrozoodpornych). Są materiałem, który pełni przede wszystkim dwie funkcje:

- funkcję estetyczną – w zależności od potrzeb i upodobań na rynku znajdziesz płytki w każdym kolorze, różnych wykończeniach powierzchni, a zważywszy na powszechne stosowanie druku cyfrowego podczas ich produkcji, właściwie znajdziemy na sklepowych półkach płytki imitujący każdy materiał, który przyjdzie nam do głowy,

- funkcję techniczną – materiału, który jest wytrzymały, odporny na warunki atmosferyczne, nie niszczeje, nie pęka i jest łatwy do utrzymania w czystości.

Rodzaje płytek ceramicznych

Płytki ceramiczne można klasyfikować na wiele różnych sposobów, biorąc pod uwagę ich technologię produkcji, nasiąkliwość wodną lub rodzaj wykończenia powierzchni, ale najczęściej płytki mogą być:

Płytki ścienne

Jak wskazuje sama nazwa to płytki przeznaczone do stosowania wyłącznie na ścianach. To płytki, których powierzchnia licowa została pokryta szkliwem, czyli cienką warstwą szkła, co oprócz walorów estetycznych nadaje też istotne walory użytkowe. Cienka warstwa szkliwa na powierzchni tworzy nieprzepuszczalną warstwę co powoduje, że płytki są okładziną higieniczną i łatwą do utrzymania w czystości – dość łatwo zmywa się z ich powierzchni zabrudzenia. Właściwości te mogą różnić się w zależności od rodzaju użytego szkliwa oraz wyglądu powierzchni (gładka, strukturalna).

Płytki podłogowe - płytki przeznaczone do stosowania na podłogi, często określane potocznie przyjętą nazwą terkota. To zwykle płytki niemrozoodporne, do stosowania na posadzkach wewnątrz pomieszczeń, pokryte szkliwem o różnym stopniu połysku, czasem o delikatnie strukturalnej powierzchni i określonych właściwościach antypoślizgowych.

Gresy – pod tą potocznie stosowaną nazwą mamy płytki, których wspólnym mianownikiem jest wysoka wytrzymałość mechaniczna oraz odporność na mróz. Gresy mogą być:

O powierzchni szkliwionej naturalnej, czyli powierzchni pokrytej szkliwem, które nie było poddawane żadnej obróbce po wypaleniu.

Gresy szkliwione polerowane

Jednym z bardziej popularnych wyrobów ceramicznych w ostatnich latach są gresowe szkliwione płytki polerowane. Idealnie gładka i błyszcząca powierzchnia tych płytek została uzyskana w wyniku mechanicznego polerowania wierzchniej warstwy transparentnego szkliwa na powierzchni.

Aby zachować jak najdłużej idealnie błyszczącą powierzchnię pytek polerowanych należy przestrzegać kilku zasad podczas ich użytkowania.

Zwykle powierzchnia płytek polerowanych jest mało odporna na zarysowania powierzchni, szczególnie w miejscach narażonych na zabrudzenia brudem ściernym, który wnosimy na podeszwach butów (np. piasek). Dlatego też polerowane płytki podłogowe zaleca się stosować w miejscach o małym natężeniu, w pomieszczeniach do których nie wchodzimy bezpośrednio z zewnątrz, takich jak np. łazienka, czy salon. Dodatkowo przed wejściem do pomieszczenia powinno umieszczać się wycieraczki w celu ograniczenia wnoszonego brudu ściernego na podeszwach butów.

Płytki polerowane wymagają także większej uwagi podczas ich montażu. Miejsce pracy musi być zachowane w czystości, aby nie dopuścić do przypadkowego zarysowania powierzchni przez np. mniejsze kawałki płytek, które mogą być cięte podczas montażu posadzki.

Należy też pamiętać o tym, aby koniecznie przeprowadzić tzw. próbkowanie fugi przez fugowaniem płytek. Jest to szczególnie ważny w przypadku, gdy do jasnej lub białej płytki stosujemy fugę w kontrastowym kolorze, np. grafitowym czy czarnym.

O powierzchni lappato – płytki o powierzchni pokrytej granulatem, który aplikowany jest przed jej wypaleniem. Po wypaleniu uzyskana nierówna powierzchnia jest częściowo spolerowana. Uzyskuje się dzięki temu efekt delikatnego wybłyszczenia na wypolerowanych elementach granulatu.

Nieszkliwione – obecnie, chyba najmniej popularny rodzaj gresu, gdzie największy udział mają tzw. „gresy techniczne” o wzornictwie z efektem typu sól i pieprz, które zwykle stosowane są na posadzki o wzmożonym ruchu pieszym lub w pomieszczeniach technicznych, halach warsztatowych i serwisach samochodowych. Od płytek tych wymaga się przede wszystkim wysokiej odporności na ścieranie (w tym przypadku wgłębne), odporności na zabrudzenia, odporności chemicznej i określonych właściwości antypoślizgowych.

Tak jak zaznaczaliśmy na początku płytki można rozróżniać i klasyfikować na wiele różnych sposobów, ale chyba najbardziej widoczną na pierwszy rzut oka właściwością jest ich różny kształt, format i grubość. Najpowszechniej stosowane kształty to kwadrat i prostokąt, ale w ostatnich latach coraz częściej wykonuje się płytki w kształcie rombu, hexagonu, czy też w tak skomplikowanych kształtach jak koniczyna marokańska. Możliwości techniczne w tym zakresie są jeszcze duże. Wreszcie grubość płytek, która może wynosić od około kilku (nawet 3) do kilkudziesięciu milimetrów. Powszechnie produkuje się wielkoformatowe płytki o grubości 3-6 mm, które są przeznaczone na ściany, a także płytki o grubości do 3cm, które stosuje się na zewnątrz, montując je bezpośrednio na piasku lub za pomocą specjalnych systemów mocowań.

Właściwości i podstawowe parametry płytek

Aktualnie obowiązującą normą jest Polska Norma PN-EN 14411:2016 „Płytki ceramiczne. Definicja, klasyfikacja, właściwości, ocena i weryfikacja stałości właściwości użytkowych i znakowanie”. Zostały w niej opisane wszelkie wymagania określone dla produkowanych płytek ceramicznych. To norma zharmonizowana przyjęta przez wszystkie kraje UE.

Nasiąkliwość wodna jest podstawowym parametrem, który decyduje o właściwościach fizycznych i chemicznych płytek ceramicznych. Jest także, obok metody formowania, podstawą ich klasyfikacji:

Metoda formowania	Nasiąkliwość wodna (E)
	Grupa I	Grupa IIa	Grupa IIb	Grupa III
	E≤3%	3%<E≤6%	6%<E≤10%	E>10%
A	Grupa A I a	Grupa A II a-1 Załącznik B	Grupa A II b-1 Załącznik D	A III Załącznik F
Płytki ciągnione	E ≤ 0,5%
	Załącznik M
	Grupa A I b	Grupa A II a-2 Załącznik C	Grupa A II b-2 Załącznik E
	0,5%<E≤3%
	Załącznik A
B	Grupa B I a	Grupa B II a Załącznik J	Grupa B II b Załącznik K	Grupa B III b Załącznik L
Płytki prasowane na sucho	E ≤ 0,5%
	Załącznik G
	Grupa B I b
	0,5%<E≤3%
	Załącznik H

Właściwości fizyczne

Nasiąkliwość wodna jest podstawowym parametrem decydującym o właściwościach fizyko-chemicznych płytek ceramicznych. Nasiąkliwość wodna – procentowa (udział masowy) zawartość wody zaabsorbowanej przez płytkę ceramiczną, oznacza się literą E.

Im płytka mniej nasiąkliwa tym jej właściwości wytrzymałościowe będą większe. Najczęściej określane parametry wytrzymałościowe to:

Siła łamiąca – siła uzyskana przez pomnożenie obciążenia łamiącego przez iloraz odległości pomiędzy podporami i szerokości badanej płytki, wyrażona w N.

Wytrzymałość na zginanie – wielkość uzyskana z podzielenia siły łamiącej przez najmniejszą grubość płytki wzdłuż krawędzi złamania, wyrażona w N/mm2.

Właściwości płytek najbardziej istotne dla klienta

Jednym z najważniejszych parametrów wytrzymałościowych dla ceramicznych płytek podłogowych jest jej odporność na ścieranie. Parametr ten dotyczy wyłącznie płytek szkliwionych przeznaczonych do stosowania na podłogach.

Oznaczenie odporności na ścieranie – polega na poddaniu powierzchni płytki obciążeniu ścierającemu (kulki stalowe wraz z korundem i wodą), a następnie oceny zmiany tej powierzchni przez wizualne porównanie płytek badanych poddanych ścieraniu oraz płytek nie poddanych ścieraniu. Określa się klasy ścieralności od 1 do 5 (PEI):

PEI 1- ściany , podłogi bardzo mało obciążone ruchem
PEI 2- podłogi w miejscach mało obciążonych, w których zazwyczaj chodzi się w obuwiu o miękkiej podeszwie, gdzie nie wnosimy brudu ściernego, np. łazienki, pomieszczenia domowe rzadko używane,
PEI 3- podłogi w pomieszczeniach o średnim obciążeniu, gdzie chodzimy w obuwiu normalnym z niewielką ilością rysujących podłoże zabrudzeń, np. domowe kuchnie, hole, korytarze, balkony, logie i tarasy,
PEI 4 -pokrycia podłóg po których chodzi się w obuwiu z pewną ilością rysujących podłoże zabrudzeń, o bardziej intensywnej eksploatacji niż w klasie 3, np. wejścia, kuchnie przemysłowe, hole, salony sprzedaży,
PEI 5- pokrycia podłóg, które podlegają nasilonemu ruchowi pieszemu, miejsca użyteczności publicznej jak np. centra handlowe, hole hotelowe, terminale lotnicze.

Uwaga! Opisane powyżej zastosowania płytek dla poszczególnych klas ścieralności należy traktować jedynie orientacyjnie. Wybierając płytki ceramiczne pod kątem ich odporności na ścieranie zacznij najpierw od zdefiniowania miejsca w którym będą zastosowane. Czynnikiem niszczącym cienką warstwę szkliwa na powierzchni płytek są przede wszystkim zanieczyszczenia, które wnosimy na ich powierzchnię poprzez zabrudzone obuwie i to ilość wnoszonej ziemi, piasku i innych zanieczyszczeń decyduje o tym, czy będziemy dłużej cieszyć się pięknymi płytkami na posadzce. Zwróć uwagę na otoczenie wokół domu czy mieszkania. Inaczej po latach użytkowania będzie wygląda płytka wyłożona w przedpokoju na drugim piętrze w bloku, gdzie wchodząc po schodach zostawimy po drodze większość brudu ściernego, a inaczej będzie wyglądała posadzka w sieni domu jednorodzinnego na wsi.

Współczynnik liniowej rozszerzalności cieplnej – określany w zakresach temperatur od temperatury otoczenia do 100⁰C – każda płytka podłogowa, która może być zastosowana na posadzce z ogrzewaniem podłogowym ma określony ten parametr. Płytki jako materiał wypalany w wysokich temperaturach mają ten współczynnik znikomy, ale montując je na posadzce z ogrzewaniem podłogowym pamiętaj, że powinieneś zastosować odpowiednią, elastyczną zaprawę klejową oraz pamiętać o większych fugach pomiędzy płytkami i większych szczelinach dylatacyjnych.

Pęknięcia włoskowate - to pęknięcia w postaci włoskowatych linii na szkliwionej powierzchni płytek. Badanie dotyczy wszystkich szkliwionych płytek ceramicznych, z wyłączeniem płytek, w których pęknięcia są efektem dekoracyjnym. Z czasem, jak na starej porcelanie, również na płytkach mogą pojawiać się charakterystyczne pęknięcia szkliwa. Jest to spowodowane naturalnym starzeniem się ceramiki, spowodowane naprężeniami występującymi pomiędzy materiałem ceramicznym a szkliwem.

Mrozoodporność - badanie to jest obowiązujące tylko dla wyrobów, które maja zastosowanie w warunkach ujemnych temperatur. Można przyjąć, że wszystkie płytki w grupie BIa (o nasiąkliwości wodnej E poniżej 0,5%) są płytkami mrozoodpornymi. Po nasączeniu wodą płytki poddawane są minimum 100 cyklom zamrażania i rozmrażania, w temperaturze pomiędzy + 5°C a – 5°C. Nie jest wymagany szerszy zakres temperatur, ponieważ czynnikiem niszczącym płytkę jest zamarzająca woda, która najbardziej zwiększa swoją objętość w temperaturze ok. 3,5°C.

Właściwości chemiczne

Płytki ceramiczne muszą być odporne na chemikalia i detergenty stosowane w gospodarstwie domowym oraz na zabrudzenia z którymi mogą się zetknąć podczas użytkowania.

Odporność na plamienie - badanie to jest obowiązkowe dla płytek szkliwionych. Polega na działaniu w określonym czasie roztworem testującym na powierzchnię licową płytek ceramicznych, następnie poddanie jej czyszczeniu i ocenie widocznych nieodwracalnych zmian w wyglądzie.

Dla płytek nieszkliwionych, które mogą być narażone na plamienie, zalecana jest konsultacja z producentem.

Metoda ta nie dotyczy czasowych zmian barwy, które mogą występować w pewnych typach płytek szkliwionych na skutek pochłaniania wody przez czerep pod szkliwem.

Stosuje się następujące roztwory testujące:

plamy zostawiające ślady: zielony oraz czerwony środek plamiący,
plamy o utleniającym działaniu chemicznym: jod,
plamy tworzące „film”: olej z oliwek.

Płytki po badaniu należy klasyfikować na 5 klas.

Klasie 5 odpowiadają płytki, z powierzchni których najłatwiej jest usunąć widoczne zabarwienie.

Klasie 1 odpowiadają płytki w których powierzchnia licowa została nieodwracalnie uszkodzona i usunięcie widocznego zabrudzenia jest niemożliwe.

Oznaczanie odporności chemicznej - stosuje się dla wszystkich płytek ceramicznych (badanie wg PN ISO 10545-13). Płytki poddawane są działaniu następujących roztworów testujących:

1. Środki domowego użytku:

Chlorek amonu, roztwór 100g/l

2. Sole do basenów kąpielowych:

Podchloryn sodowy, roztwór 20g/l, przygotowany z technicznie czystego podchlorynu
sodowego o zawartości około 13% aktywnego chloru

3. Kwasy i zasady:

Słabe stężenia - L:

kwas solny, roztwór 3%, przygotowany ze stężonego kwasu solnego (p=1,19 g/ml),
kwas cytrynowy, roztwór 30g/l,
wodorotlenek potasowy, roztwór 30g/l.

Mocne stężenia – H (dotyczy wyłącznie gresów nieszkliwionych):

kwas solny, roztwór 18%, przygotowany ze stężonego kwasu solnego (p=1,19g/ml),
kwas mlekowy, roztwór 5%,
wodorotlenek potasowy, roztwór 100g/l.

Wymieniona wyżej norma nie przewiduje innych roztworów testujących, dlatego też nie poddaje się płytek działaniu innych roztworów chemicznych.

Płytki antypoślizgowe

Najbardziej popularną metodą określania właściwości antypoślizgowych płytek ceramicznych jest oznaczanie grupy skuteczności antypoślizgowej wg normy DIN 51130. Jest to metoda pomiaru współczynnika tarcia poślizgowego, która staje się coraz popularniejsza w branży. Dzieje się tak, ponieważ daje ona możliwość dokonania pomiaru współczynnika tarcia bezpośrednio na obiekcie.

Klasyfikacja R nadawana jest na skutek badania z użyciem platformy o regulowanym kącie w zakresie od 0 do 45 stopni. Kąt nachylenia płaszczyzny zmienia się z prędkością od 0,5 stopnia do 1 stopnia w czasie 1 sekundy.

Grupa klasyfikacyjna skuteczności antypoślizgowej	Kąt akceptowalny
R 9	> 6° - 10°
R 10	> 10° - 19°
R 11	> 19° - 27°
R12	> 27° - 35°
R13	> 35°

Wymiary i jakość powierzchni

Takie parametry jak długość i szerokość, grubość, krzywizna boków, prostokątność i płaskość powierzchni dla poszczególnych grup płytek zostały opisane w normie jako odchyłka procentowa. Wymagania dotyczące jakości powierzchni zostały natomiast opisane dość enigmatycznie i wg wymagań normy minimum 95% płytek nie powinno mieć widocznych wad, które mogą powodować pogorszenie wyglądu znaczącej powierzchni ułożonej z tych płytek.